Çocuklarda Ödül ve Ceza Yöntemi

Ödül ve ceza yöntemi çocukların eğitiminde sık kullanılan bir yöntemdir.  Bu yöntemle ilgili farklı görüşler vardır. Bazı uzmanlar yerli yerinde kullanılırsa çok faydalı olacağını belirtirken bazıları da ödül ve cezanın bir süre sonra araç olmaktan çıkıp amaç olmaya başlayacağını belirterek ödül ve cezaya karşı çıkmaktadırlar.  Çocuk yürümeye ve konuşmaya başladığında bir birey olduğunu fark eder ve bu hayatta ben de varım diyerek evin içinde gücünü göstermeye başlar. Almaması gerekenleri almaya yememesi gerekenleri yemeye başlar. Çocuk özgür bir şekilde aklına geleni yapmak ister.  Bu süreçte bazı uzmanlar evde kurallar olmasını ve bu kurallara herkesin uymasının gerektiğini belirtir. Ancak bazı uzmanlar da sadece sevgiye dayanan bir eğitim olması gerektiğini ödül ve cezanın işe yaradığını ancak ödül ve ceza ortadan kalktığında kişinin bencilleşmeye tavırlarının değişmeye başladığını belirtiyor.  Bu konuda hala araştırmalar yapılıyor.

 

Yukarıda da bahsettiğimiz gibi ödül ceza ile eğitim konusunda hala uzmanlar görüş birliğine varabilmiş değil. O halde  ödül ceza sistemini tamamen kullanmak ya da hiç kullanmamak yollarına gitmek doğru değil gibi görünüyor. Bu nedenle anne babalar için karma bir eğitim sistemi uygulamak en mantıklı seçenektir.  Peki bunu nasıl yapmamız gerekiyor?

 

Daha az kural daha az hayır cevabı: Çocuklar eğitilirken kural sayısını minimuma indirmek gerekir. Anne baba olarak sizi çok rahatsız edecek bir davranış söz konusuysa o davranışı ortaya çıkaracak etkenleri ortadan kaldırmalısınız.  Çocuğunuzun eşyaları kırmasını istemiyorsanız, eşyaları çocuğun ulaşamayacağı yerlere kaldırmalısınız. Ancak bunu yaparken çocuğun etrafını tanımasını engellememelisiniz.  Çünkü çocuğun dünyayı tanıması gerekiyor. Bu şekilde alınan tedbirler ile çocuklara söylediğiniz hayır cevapları azalacaktır. Ne kadar az “hayır” denirse o çocuğun psikolojik eğitsel, bilişsel ve ahlaki gelişimi çok daha iyi olur.

Kritik dönemlerde sabır ve sevgi gösterme: Çocukların travma yaşamadığı muhtemel geçiş dönemlerinde sert kurallardan ödül ve cezalardan kaçınılmalıdır. Tuvalet eğitiminde çocuğa asla ceza verilmemeli, sabır ve sevgi ile yaklaşılmalıdır. Çocukların her biri farklıdır. Çocuğunuz belli bir alanda geri kalmışsa bu onun ya da sizin suçunuz değildir. Çünkü her çocuk farklıdır. Bu tür durumlarda ödül ve ceza kesinlikle tehlikeli sonuçlar doğurur ve çocuğun geri kalan hayatını olumsuz şekilde etkiler.

Gereksiz ödül ceza kullanımı: Yukarıdaki maddeyi tamamlayıcı olarak belirtmemiz gerekir ki asla gereksiz ödül ve ceza kullanılmamalıdır.  Uykusu, yemesi içmesi, kakası için teşekkür ettiği veya dinlediği için ödül verilmemelidir. Bunlar çocuğun zaten yapması gereken şeylerdir. Bu tür durumlarda ödül ya da ceza kullanırsanız, çocuk bunu size karşı kullanır.

Sınırlandırma:  Markete gittiğinizde çocuğunuzun abur cuburlara saldırmamasını istiyorsanız. Sert tedbirlere ödül ve cezalara gerek yoktur. bu tür durumlarda sadece “bir” adet küçük abur cubura izin verilebilir. Aksi halde hiç abur cubur almamalısınız. Bunu yaparken ceza ödül vb kelimeleri kullanmamalı, sabırlı olmalı sevgi dolu yaklaşmalısınız. Emin olun 2-3 ay içinde bu davranışı oturacaktır. Aksi halde sürekli abur cubur yiyen bir çocuğunuz olur.

Sürprizler: Sürprizler gerçekten gerektiğinde kullanılmalıdır. Her gün sürpriz olursa her gün ödül var demektir. Bu da çocuğun beynine her olumlu davranışında sürpriz iste mesajı yollar. Ve çocuk eve girdiğinizde size değil elinizdeki sürprize bakar. O zaman sürprizi önemli anlarda kullanmalısınız.

Cezanın türü: Asla fiziksel veya  sözlü şiddet uygulanmamalıdır. Ceza çizgi filmin yarın izlenmesi,  5 dakika odada beklenmesi vb  olabilir.

Ödül türü: Ödüller abur cubur olmamalıdır. Ödülleri manevi ağırlıklı vermeyi başarırsanız muhteşem sonuçlar alırsınız. Onunla vakit geçirmek onun istediği bir faaliyeti birlikte yapmak birlikte sinemaya ya da parka gitmek gibi ödüller son derece faydalıdır.

Kurallar: Evde kurallar olmalıdır. Bu kurallara evdeki herkes uymalıdır. Çocuğun terlik giymesini istiyorsanız siz de giymelisiniz. Uyumasını istiyorsanız siz de televizyonu telefonu kapatıp uyumalısınız en azından o uyuyana kadar bunu yapmalısınız.  Aksi halde çocukta size karşı öfke meydana gelir.

Emir yerine rica:  Çocuktan bir şeyler  talep ederken emir cümlesi kurmak çocukla aranızdaki bağı zayıflatır. Bunun yerine sadece güzelce istemek yeterlidir. Aksi halde iş cezaya gidebilir bu da istenen bir davranış değildir