Çocuklarda Davranış Bozuklukları

Çocuklarda Davranış Bozuklukları

Her çocuk ayrı bir evrendir. Ayrı büyüme ortamları, ayrı karakterleri, ayrı sosyoekonomik durumları vardır. Bu nedenle çocukların davranışları da farklı olacaktır. Hem çocuğun karakteri hem de çocuğun yetiştirilme tarzı çocuk davranışlarına doğrudan etki eder. O halde çocuklardaki davranış bozukluklarını nasıl anlayabiliriz? Öncelikle davranış bozukluğunu tanımlayalım.

Çocuklarda davranış bozukluğu nedir?

Çocuklar ruhsal, gelişimsel ya da çevresel etkenlerden dolayı farklı davranışlar sergileyebilir. Çocuğun iç dünyasında yaşadıklarının tezahürü olarak davranışlar ortaya çıkar. Bu davranışlar normal olmayan gelişimsel kabul edilmeyen davranışlardır. Hırçınlık, kavgacılık, hırsızlık, aşırı yalan söyleme, küfür etme gibi davranışlar en sık karşılaşılan davranış bozuklukları arasındadır. Ancak bu davranışlar başlı başına davranış bozukluğu sayılmaz. Bir davranışın davranış bozukluğu kapsamında değerlendirilmesi için belirli kriterler vardır. Bu kriterlere uyan davranışlar davranış bozukluğu kapsamında değerlendirilebilir.

Davranışın, Davranış bozukluğu Olarak Kabul Edilmesi İçin Gerekli Şartlar

Gelişim çağına uygun olmaması: çocukların gelişim dönemlerinde bazı davranış bozuklukları geçici olarak ortaya çıkabilir. 3 yaşındaki bir çocuk geçici olarak hırçınlaşabilir. Kardeşi olan bir çocuk kıskançlık krizleri ile kardeşine zarar vermeye çalışabilir. Bunlar gelişimsel davranışlardır ve genellikle geçicidir. Bu nedenle bir davranış hakkında karar vermende önce çocuğun içinde bulunduğu gelişimsel dönemi iyi bilmek gerekir.

Davranışın yoğun olması veya uzun sürmesi: davranışın süreklilik arz etmesi davranış bozukluğu için bir işarettir. Eğer çocuk sürekli aynı yanlış davranışları sergiliyorsa ailenin kendi çabalarına rağmen bu davranışlardan vazgeçmiyorsa o zaman davranış bozukluğundan şüphelenmeniz gerekir. Çocuklar basit yalanlar söyleyebilir. Bunu her çocuk yapar. Ancak bunu alışkanlık haline getiren ve her fırsatta yalana başvuran çocuklar için davranış bozukluğu söz konusu olabilir.

Cinsel rolüne uygun davranmaması: Çocuklar cinsiyetine uygun davranırlar. Erkek çocukların, hayatı, değer yargıları, önem verdikleri şeyler kız çocuklarından farklıdır. O halde cinsiyetleri, onların davranış kalıpları hakkında önceden belli başlı bilgilere de sahip olmamızı sağlar. Bu kalıplara uymayana sürekli davranışlara da dikkat edilmelidir. Mesela sürekli şiddet içeren bir oyunlar oynayan çocuk, erkekse davranış bozukluğu söz konusu olmayabilir. Ancak kız çocuğu ise üzerinde önemle durulmalıdır.

En sık görülen davranış bozuklukları

• Tikler
• Parmak emme,
• Tırnak yeme,
• Sürekli altına kaçırma
• Sürekli yalan söyleme
• Çeşitli fobiler,
• Uyurgezer olma
• Bağımlı olma (herhangi bir şeye)
• Aşırı inatçılık (geçici inatçılıklar dahil değil)
• Zorbalık yapma, arkadaşlarına saldırma,
• Hırsızlık
• Utangaç, çekingen ve korkak davranışların yoğun olması ( karakter özelliği olarak bazı çocuklar çekingen olabilir)
• Anti sosyal davranışlar

Bu davranışlara yüzlerce davranış kalıbı eklenebilir. Ancak bu davranışlar en az 6 ay süre ile görülmelidir. Çocuğunuz 5 yaşına kadar ayda birkaç kez altına kaçırıyorsa bu davranış bozukluğu değildir. Arkadaşı ile oyuncağını paylaşmıyorsa, arada bir yalan söylüyorsa, erkek çocuğuysa ve sert hareketlerde bulunuyorsa bunları davranış bozukluğu olarak değerlendiremeyiz. O yüzden anne babalar hemen telaşa kapılmamalıdır.

Davranış bozukluklarının nedenleri nelerdir?

Anne baba etkisi: davranış bozukluklarının belki de en büyük nedenidir. Ebeveynler kardeşi olan çocuğu, kardeşine nazaran daha az severse, kardeşini kıskanan çocuk kardeşine zarar vermeye çalışır. Ebeveynler bu duruma ağır tepki gösterirse çocuğun iç dünyasında fikirler değişmeye başlar. Sadece kardeşini kıskanan çocuk gider, “kendisini sevilmediğini bu aileye ait olmadığını düşünen çocuk” gelir. O halde davranış bozuklukları ile ilgili anne babalar davranışlarına çok dikkat etmeli tutarlı ve sabırlı olmalılardır. Aşağıda davranış bozukluğuna neden olan önemli anne baba davranışlarını sıraladık. Bu davranışların bazıları çocukla ilgili olsa da nihayetinde anne baba etkisi yadsınamaz.

İlgi toplama: Eğer anne baba çocukla yeterince ilgilenmiyorsa çocuk türlü oyunlarla farklı davranışlarla ailesinin ilgisini çekmeye çalışır. Koltuklar üzerinde gezer. İnatla yapma dediğinizi yapar. Temizlik yapılan sopalarla etrafa vurur. Bebeklerini sağa sola fırlatır. Oyuncaklarını kırar. Söylediklerinizi tekrar eder. Bütün bunlar sadece ilgi çekmek için yapılır. Ama zamanla kalıcı hale gelir ve davranış bozukluğu olarak karşımıza çıkar.

Yetersiz hissetme: Çocuk anne baba tarafından yeterince takdir edilmiyorsa. Çocuğun minik başarıları aile için önemsiz görülüyorsa, çocuk kendini yetersiz hissetmeye başlar. Tam aksini yapan ebeveyn davranışı da aynı sonuca yol açar. Aşırı koruyucu anne baba turumu çocuğun gelişimini engeller. Çocuk kendi başına hiçbir iş başaramaz. Bir süre sonra bağımlı ve yeteneksiz bir çocuk olup çıkar.

Tutarsızlık: Anne ile baba çocuğa konulan kurallar konusunda tutarsız ise herhangi bir krizde çocuğa karşı birbirlerini karalıyorlarsa. O çocuklarda davranış bozukluğu gelişmesi kaçınılmazdır.

Vakit ayırmama: Çocuğu için yeterince vakti olmayan anne babalar, çocuklarına ayırmaları gereken vakti ayırmadıkları için suçluluk hissederler. Bu durumu ortadan kaldırmak için de geçici neşelerle çocuğu mutlu etmeye çalışırlar. Bu durum çocuğun iç dünyasındaki boşluğu asla doldurmaz. Çocuk kendisi için yapılan bu geçici mutluluk kaynağına bağlanmaya başlar. Sağlıklı bir ilişkiden uzak çocuk, aşırı isteklerde bulunmaya başlar. Bir süre sonra çocuk doyumsuz biri haline gelebilir.

Cinsellikle ilgili yanlış davranışlar: Ataerkil Türk toplumunda kız çocukları kıyafetini düzeltmesi için azarlanırken 3 yaşındaki erkek çocuklarına “göster amcaya pipini” diye şakalar yapılır. Bu durum çocukların cinsel gelişimlerini olumsuz etkiler. Mastürbasyon, farklı cinsel eğilimler benlik algısında bozulmalar görülebilir. Olmadık yerde tuhaf davranışlar sergilenebilir.

Çocuklarda davranış bozukluğu tedavisi

Çocuklarda davranış bozuklukları konusunda eczaneden gidip ilaç almanız mümkün değildir. İlk olarak uzman psikologdan destek almalısınız. Pedagoji üzerine kendini yetiştirmiş olanları tercih etmelisiniz. Onlar sizi gerekli şekilde yönlendirecektir. Çeşitli terapilerle ve davranış bozukluğunun türüne göre farklı ilaçlarla çocuklarda davranış bozukluğunun tedavisi yapılır.