İshale Ne İyi Gelir? İshal Nasıl Geçer?

İshale ne iyi gelir? Gencinden yaşlısına kadar en çok merak edilen sorulardır. Herkesin yaşadığı ishal diğer adıyla diyare, yirmi dört saat içinde üçten fazla sulu dışkılamaya verilen isimdir. Bulaşıcı hastalıklar akut (aniden) ortaya çıkan hastaların başında ishal yer almaktadır.

Çocuklarda ishal ile birlikte kusma, karın ağrısı ve ateş de görülmektedir. İshalin var olmasına sebep veren durumlar tedavi sürecini ve planlamasını etkilemektedir. İshal sebebiyle vücudun su kaybı yaşaması durumunda vücuda kaybedilen suyun tekrar alınması (dehidrasyon) ishal tedavisinin en doğal yöntemlerinden birisidir.

Bebek ve çocuklarda ishalin görülmesi sıklıkla karşılaşılan bir durumdur. Diyare ile birlikte vücuttan dışarı atılan su kaybı acil müdahale gerektirebilir.

Yeni doğan bebeklerde ishal gelişimi sıklıkla görülmektedir. Eğer 1 gün içerisinde dehidrasyon yani sıvı kaybı gözükürse bu durumda ebeveynlerin dikkatli olması faydalı olacaktır. Vücutta su kaybı bebeklerde ve çocuklarda idrarda azalma, ağız kuruluğu, ağlama sırasında gözyaşı akmaması, göz kürelerinde küçüklük, sürekli uyuma isteği, huzursuzluk gibi belirtiler göstermektedir.

İshal (Diyare) Gelişiminde Risk Faktörleri Nelerdir?

• Yeni doğan bebeklerin ilk 4 ay anne sütü ile beslenmemesi,
• Biberon ve emziğin tam olarak temizlenmemesinden kaynaklı mikrobun bulaşması,
• Besinlerin uygun şekilde hazırlanmaması ve besinleri saklarken yanlış saklamak
• Suyun kalitesi, kanalizasyon sisteminin bulunmaması,
• Kişinin bağışıklık sisteminin zayıf olması veya kronik hastalığının olması (müzmin hastalık) vb.

İshal (Diyare) Neden Olur?

İshal (diyare) bağırsak başta olmak üzere sindirim sisteminde su emiliminin azalması ve su salımının artması ile meydana gelen bir hastalıktır.

Enfeksiyon hastalıklarına bağlı olarak ishal ortaya çıkabilmektedir. Bakteri veya virüs gibi çeşitli bulaşıcı hastalıkların, bağırsaklarda zarara uğratarak sindirim sisteminde su emilimini engellemektedir.

İshal akut, kronik, enfeksiyon hastalıklarına bağlı veya enfeksiyon ile alakası olmayan durumlara göre 4 farklı grupta incelenmektedir. Akut ishal, sulu dışkılamanın 2 haftadan daha kısa sürdüğü ve geçici olduğu durumlara denmektedir. Zararlı mikroorganizmalar veya virüslere bağlı olarak oluşan enfeksiyöz ishal, akut ishalin sebeplerinden bir tanesidir.

Bebeklerde, çocuklarda ve yetişkinlerde bulaşıcı hastalığa bağlı olan ishalin bir diğer sebeplerinden birisi norovirüstür. Gelişmekte olan ülkelerde yüzlerce kişinin ölümüne sebep olan norovirüs, geçmişte bebeklerde ve çocuklarda ciddi ishaller görülmesine neden olmuştur. İshal ile görülebilecek enfeksiyon hastalıklarının etkenleri arasında salmonella türevi bakteriler ve e.coli bakterisi yer almaktadır.

İshal 4 haftadan daha uzun sürede devam ederse kronik (uzun süreli) ishal tanısı konulmaktadır.  Kronik ishalin sebepleri arasında bulaşıcı hastalık çok nadir görülmektedir. Sindirim ve emilim rahatsızlıkları (malabsorpsiyon), inflamatuar (iltihabi) bağırsak hastalıkları ve sürekli kullanılan ilaçların yan etkisi ile kronik ishal ortaya çıkabilmektedir.

Birçok faktör ishal gelişimini etkilemektedir:

• Bağırsak enfeksiyonları: virüs, bakteri, parazit ve diğer zararlı mikroplar,
• Gıda zehirlenmesi durumu
• Diş çıkarmak
• Gıdalara karşı hassasiyet (alerji)
• Fazla meyve ve meyve suyu (elma ve üzüm) tüketmek ve ishal yapan gıdaların tüketilmesi
• Antibiyotik tedavisinde
• Üst ve alt solunum yolu enfeksiyonları
• Metabolik hastalıklar
• Sindirim sistemi hastalıkları
• Mesane veya mide operasyonlarını geçirmek ishal gelişimini olumsuz yönde etkilemektedir.

İshal (Diyare) Belirtileri Nelerdir?

İshal (diyare) belirtileri tek tek ortaya çıkabilmektedir. Ancak bazı durumlarda birden fazla belirti de görülebilmektedir.

• Sulu dışkı yapmak
• Dışkılama sıklığının artması
• Dışkı miktarının artması
• Sümüksü veya kanlı dışkının olması
• Kusmak
• Karın ağrısı yaşamak
• Huzursuz hissetmek
• İshal ile birlikte sıvı kaybı (dehidrasyon)’da görülmektedir. Sıvı kaybının yaşandığını gösteren işaretler bunlardır: ağız içinde kuruluk, çarpıntı, baş ağrısı, sersemlik, susuzluk hissi ve idrar da azalma yaşanmaktadır. Sıvı kaybı yaşandığında dikkat edilmezse ciddi sağlık sorunlarına yol açabilmektedir.

İshal (diyare) her mevsim yaşanabilecek bir durumdur. Ancak özellikle yaz aylarında gıdaların daha çabuk bozulmaya elverişli olması, tatil yerlerinde hijyene dikkat etmeme ve beslenme alışkanlıklarının değişimi nedeniyle daha sık görülmektedir.

İshalin (Diyare) Bulaşma Şekilleri Nelerdir ve Nasıl Önlenebilir?

Enfeksiyon en sık el ve ağız temasıyla yoluyla geçmektedir. Uzun süre bekletilen gıdalar, uygun hazırlanmayan konserveler, iyi pişirilmemiş besinler ve kaynağı belli olmayan içme suları da içindeki bakteri ve mikroplardan dolayı ishale neden olmaktadır. Gıdalar sebebiyle ortaya çıkacak ishal oluşumunu engellemek için şu şekilde hijyen sağlanabilir:

• Yemek hazırlama sürecinde hijyen kurallarına dikkat edilmesi ve tüketilecek besinlerin bol su ile yıkanması.
• Yemeğin pişirilmesi ve servis edilmesi arasındaki sürenin kısa tutulması
• Yemek yendikten sonra kalan gıdaların uygun şekilde saklanması, gıdalardan bulaşacak virüs ve bakterilerin oluşturabileceği ishali engellemektedir.

İshalin Süresi Ne Kadardır?

Genelde ishalin süresi birkaç saat veya birkaç gün sürmektedir. İki hafta veya daha uzun süreli yaşanan ishal, kronik ishal olabileceği için doktor gözetimi gerekmektedir.

Kronik İshal (Diyare) Belirtileri Nelerdir?

Kronik ishalin genel tanımı haftalarca devam eden sulu dışkılama olarak tanımlanır. Kronik ishal şikâyetlerinde sulu dışkılamanın yanında farklı şikâyetlerde görülmektedir:

• Karın ağrısı
• Karın bölgesinde şişkinlik
• Bulantı veya kusma

Kronik İshal (Diyare) Nedenleri Nelerdir?

Genellikle ülseratif kolit ve Crohn hastalığı gibi iltihaplı bağırsak hastalıkları, sulu dışkılamaya yani kronik ishale neden olmaktadır. Bu hastalıklarda sulu dışkılamanın kanlı olması ve yoğun karın ağrısı da eşlik edebilmektedir.

Gaita (insan dışkısı) incelemesi ile birlikte hastanın dışkısından iltihap oluşumu ve beyaz kan hücreleri incelenmektedir. Bunların yanında çeşitli parazit ve bakteriyel enfeksiyonlarda kronik ishale sebep olmaktadır. Hastaya tanı koymak için gaita istenmektedir. Bu incelemede hastanın dışkısında var olan ve laboratuvar ortamında üreme gösteren herhangi bir mikroorganizmanın olup olmadığı incelenmektedir.

Tüketilen besin maddeleri, ağız, yemek borusu, mideyi takip ederek ince bağırsağa ulaşmaktadır. Pankreasın salgıladığı sindirim enzimleri ince bağırsağa ulaşarak karbonhidrat, yağ, protein yapısındaki besinlerin sindirilmesinde rol oynamaktadır. Uzun sürede pankreas iltihabı (kronik pankreatit) yaşanıyorsa sindirim enzimleri yetersiz salgılanır ve tüketilen besin maddeleri emilemeden dışarı atılmaktadır.

Pankreas iltihabı (kronik pankreatit) durumunda yağlı ve sulu dışkılama sıklıkla görülmektedir ve bu durumun yaşanmaması için dikkatli olunmalıdır. Pankreas iltihaplanması dışında çölyak hastalığında gluten ve unlu mamüllerin tüketilmesinde de kronik ishal görülmektedir.

Herhangi bir kronik hastalık olmasa bile beslenme tarzı, tüketilen besinlere vücudun tepkisi de ishal sorununa yol açmaktadır.

İshalin Tanısı Nasıldır?

İshali tetikleyen durumlar incelenmektedir. İshal tanısı konulurken, şikayetin süresi, ishalin yanında yer alan diğer belirtiler, seyahat durumu, düzenli ilaç kullanımı ve tüketilen gıdalar sorgulanmaktadır.

Dışkılama sıklığı, tipi, hacmi ve içerisinde mukus ya da kan olup olmadığı doktor tarafından araştırılmaktadır.

Yeni başlayan ishal belirtilerinde genellikle ileri araştırmaya başvurulmasa da dışkıda kan veya mukus yer alıyorsa gaita (insan dışkısı) örneği istenmektedir.

Kronik ya da uzun süre devam eden ishalde altta yatan sorunları belirlemek için laboratuvar testi ve görüntüleme teknikleri uygulanmaktadır. Tam kan sayımı, metabolizma değerleri, tiroid hormon düzeyi, karaciğer fonksiyonu, dışkı incelemesi ve vücutta iltihaplanmaya sebep olacak durumlar da incelenerek kronik ishali meydana getiren durumlar laboratuvar testleri ile araştırılmaktadır.

Laboratuvar testleri doktor tarafından gerçekleştirilirken kişinin yaşam tarzı ve tıbbi geçmişi göz önünde bulundurularak uygulanmaktadır.

Besin kısıtlamaları ile intolerans ya da alerjik durumların tetiklenmesine ilişkin gıdalara karşı yapılan farklı bir yöntemdir. Gaita (dışkı) örneği parazit ve bakteri enfeksiyonlarının olup olmadığını göstermektedir.

Kronik ishal sorunlarında kolonoskopi ve sigmoidoskopi gibi görüntüleme teknikleri uygulanmaktadır. Diğer radyolojik görüntüleme teknikleri ise, sindirim sistemindeki anormalliklerin ortaya çıkmasını sağlamaktadır.

İrritable bağırsak sendromu gibi hastalıklarda ise ishalin tanısı bulunamayabilir. Uzun süredir devam eden ve testlerden sonuç elde edilemeyen şikâyetlerin altında yatan durum irritable bağırsak sendromu olarak adlandırılmaktadır.

İshal (Diyare) Tedavisi Nasıldır?

İshal (diyare)’ nin  ortaya çıkış nedenleri farklı olsa da tedavi yaklaşımı neredeyse aynıdır. Özellikle bebeklere doktorun onayı olmadan antibiyotik veya diğer ishal ilaçları verilmemelidir. Küçük çocuklarda ishal ile birlikte kusma şikâyeti olan durumda sıvı kaybı 5-7 gün içerisinde onarılmazsa öldürücü sebeplere yol açmaktadır.

İshal başladığında emzirme veya beslenmesi kesilen, sıvı verilmeyen çocuklar, günde 8 veya daha fazla sulu dışkı yapan çocuklar, günde ikiden fazla kusma yaşayan çocuklar ve 12 aydan daha küçük bebekler sıvı kaybından dolayı risk altında olmaktadır. Susuzluğu önlemek için sıvı tüketmesi gerekir. Bebekte ise hem sıvı ihtiyacı hem de kalori alması sağlanmalıdır. Yağsız çorbalar, sütle hazırlanan muhallebi, ayran, elma suyu gibi sıvılar hem susuzluğu önler hem de bebeğin yeteri kadar kalori almasını sağlar.

Altı aylıktan daha küçük bebeklerde ishal görüldüğünde doktor tarafından uygun görüldüyse emzirme süresi sıklaştırılmalıdır. Bebek eğer su içmeyi kabul ediyorsa kaynatılmış ılık su verilebilir.

İshal ciddi durumlara doğru ilerliyorsa hastaya damar yolu ile sıvı verilmektedir. Eğer altta yatan sorun bakteriyel bir enfeksiyonsa antibiyotik kullanımına başlanmaktadır.

İshal (diyare) için düzenlenen tedavi sürecinde birçok önemli nokta bulunmaktadır:

• İshalin seyri, sıklığı ve altında yer alabilecek diğer sağlık sorunları
• Kişideki sıvı kaybı derecesi
• Kişinin yaşı, sağlık durumu ve sağlık öyküsü,
• Uygulanacak tedavi planının hastaya uyumlu olup olmadığı.

İshale Ne İyi Gelir?

Bağırsak hareketlerini düzenlemek için kullanılan ilaçlarda doktor onayı gerekmektedir. Uzun süreli ishal görüldüğünde altta yatan sebepler araştırılmalı ve tedavi planlaması hastaya özel olarak uygulanmalıdır.

İshali önleyen veya bağırsak hareketlerini düzenleyen ilaçların kullanımında, bazı enfeksiyon hastalıklarına bağlı ishal geliştiyse mutlaka ilaç kullanımında dikkatli olunmalıdır.

Beslenme ishal oluşumunda önemli rol oynamaktadır. Uzun süreli (kronik) ishalde altta yatan herhangi bir gıda ise bunun tespiti gereklidir. Beslenme günlükleri uygulanarak hangi besinin ishali desteklediği öğrenilebilir.

Kronik ishalde beslenme uygulamasında hangi besin kısıtlandığında fayda sağlayabilir aşağıdaki maddelerde mevcuttur:

• Kafein ve alkollü içeceklerden uzak durulmalıdır.
• Sindirimi zor olan yiyeceklerin daha az tüketilmesi
• Sıvı kaybı (dehidrasyon) yaşanmaması için düzenli su tüketimi
• Aşırı veya az olan değil yeterli ve düzenli beslenme.

Antibiyotik kullanımı hastalığa neden olan bakteri ve virüsleri temizlerken bağırsakların yararlı bakterilerini de etkileyebilmektedir. Yararlı bakterilerin zarar görmemesi için probiyotik içeren yoğurt ve kefir gibi besinlerin tüketilmesi hastanın daha hızlı sağlığına kavuşmasını sağlayabilmektedir.

Probiyotikler akut ishal ve diğer belirtilerin seyri konusunda da fayda sağlayabilmektedir.

İshale Ne İyi Gelir?

İshalde özellikle bol sıvı tüketimine dikkat edilmesi gerekir. İshalde ne kadar sıvı tüketilmeli aşağıdaki maddelerde yer almaktadır:

Her ishalli dışkı sonunda;

• 2 yaş ve altındaki çocuklara 50-100 ml sıvı verilmelidir. (1/2 çay bardağı)
• 2 yaş üstündeki çocuklara 100-200 ml sıvı (1 su bardağı veya 1 çay bardağı)
• Daha küçük çocuklara ise içebildiği kadar sıvı verilmelidir.

İshal ile birlikte görülen kusma şikayeti var ise çocuklara aynı miktarda iki veya üç dakikada bir sıvı verilmelidir. Çocuklarda sık sıvı tüketmek veya besinleri yemeye zorlamak daha sık kusmasına sebep olabilir.

Anne sütü ile beslenen bebeklerde süt kesilmemeli tam tersine emzirme süresi daha sık olmalıdır. İshal için hazırlanan mamalar bebeğin ishalini daha çok artırabilir bu yüzden mama kullanılmamalıdır.

Bebek 6 aydan büyük ve ek gıdaya başlandıysa süte ek olarak sebze ve tahıl gibi ek gıdalar verilmelidir. Yoğurt, balık, iyi pişmiş kırmızı et, patates püresi gibi yüksek proteinli besinler ve taze meyvelerin bolca tüketilmesi ishalin yavaşlamasına sebep olmaktadır.

Çocuklar 3-4 saatte bir yani günde 6 öğün düzenli beslenmelidir. İshal olduğunda çocuğun beslenmelerinin kesilmesi zararlı olmaktadır. İshal olan çocuk 1 öğün fazla olmakla birlikte düzenli ve sağlıklı beslenmelidir.

Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?

• Çok fazla sayıda tuvalet ihtiyacı olunması ve sürekli sulu dışkılama görüldüğünde
• Su içememe ve çocukta sıvı kaybı belirtileri görüldüğünde (göz kuruluğu, cildin buruşuk olması, tükürüğün az olması ve gözyaşının olmaması gibi belirtiler)
• Tekrarlanan kusma şikâyeti
• Dışkıda mukus veya kan görülmesi
• Ateşin yüksek olması
• İdrar çıkışında azalma gibi durumlarda en yakın sağlık kuruluşuna veya doktorunuza başvurmanı gerekir.